Resensi Novel
"Prau Gethek Nyebrang Jaladri"
Karyanipun Ir.H.Soekirman
Dening :
Nama : Riska Wahyu Putri
NIM : 16205241040
Jurusan Pendidikan Bahasa Daerah (Jawa)
Fakultas Bahasa dan Seni
Universitas Negeri Yogyakarta
2017
RESENSI
NOVEL
“
PRAU GETHEK NYEBRANG JALADRI”
Karangan
: Ir.H.Soekirman
1. IDENTITAS
BUKU
a. Judul : Prau
Gethek Nyebrang Jaladri
b. Penulis
: Ir.H.Soekirman
c. Penyelaras
Akhir : Hafni Indriastuti
d. Desain
Cover : Haitamy El-jaiD
e. Penata
Aksara : Bongbong
f. Penerbit
: Pura Pustaka Yogyakarta
g. Cetakan Pertama : April 2014
h. Pencetak
: Shaida Yogyakarta
i. Tebal Novel : VII + 248 Halaman
j
Nomor ISBN :978-979-17062-8-5
2. Sinopsis
Novel
Soekirman
lair ing desa Tualang,Perbaungan,Serdang Bedagai,Sumatera Utara. Asma Bapakipun
Soekirman inggih menika Pak Subardilan , pakaryanipun inggih menika tani lan laku dagang woh-wohan, asma ibunipun
bu Isayaah. Simbah buyut Soekirman asli saking Parakan,Temanggung Jawa Tengah,
asmanipun Mbah Sajiman lan Mbah buyut putri saking Blora inggih menika Mbah
Halimah. Simbahipun Soekirman inggih menika Mbah Jusuf lan mbah putrinipun mbah
Absah.
Nalika
Soekirman taksih alit antawisipun taun 1958 Bapakipun Soekirman seda,lajeng
Soekirman dipunrawat dening Budhe Sanikem lan Pakdhe Ngadimin. Lajeng Ibunipun
Soekirman pindhah dhateng desa Pagar Jati,Lubuk Pakam. Ing desa Pagar Jati
Soekirman dipunsekolahaken ing Sekolah rakyat ngantos dumugi tahun 1962.
Pakdhe
Ngadimin menika njabat ketua RT ing desa Pagar Jati lan mucal tiyang-tiyang
desa maos lan nulis ingkang langkung dipunkenal istilahipun PBH (Pemberantasan Buta Huruf), amargi
mucalipun pakdhe menika wonten ing dalemipun piyambak,dadosipun Soekirman tumut
sinau sanajan dereng sekolah. Dadosipun nalika mlebet SR Soekirman sampun
pinter maos lan nulis.
Wiwit
alit Soekirman sampun dipundidik supados saged nandangi Pakaryan menapa
kemawon. Desa Pagar jati menika wonten ing pinggiripun margi kang dados jalur
utama Sumatera,kitha kecamatan Lubuk Pakam tebihipun kirang langkung 4 Km
saking desanipun . Nalika SMP , Soekirman bidhal mantuk sekolah menika mlampah
ananging kadhang-kadhang menika nitih pit onthel. Nalika mangsa ketiga
Soekirman asring nandur tomat,jagung,sorgum, Lombok lan sayuran. Pengalaman ingkang
boten saged dipunlalekaken inggih menika nalika Soekirman kekancan kaliyan
tiyang Batak,saengga Soekirman menika saged basa Batak.Soekirman menika bocah
ingkang sregep ngaji,Sholat, taraweh saha ngayahi pakaryan kangge kebutuhan
Sosial kemasarakatanwonten ing desanipun.
Soekirman
asring pikantuk dongeng saking Pakdhenipun nalika taksih alit. Soekirman menika
nyuwun pirsa dhateng pakdhenipun babagan sejarahipun tiyang Jawi saged dugi ing
tlatah Serdang Begadai. Lajeng pakdhe Ngadimin cariyos babagan sejarahipun
supados anak putu saged mangertos
sejarah ingkang sampun kalampahan. Kirang langkung taun 1900 Mbah
Sajiman lan Mbah Halimah bidhal saking Tanjung Cina Semarang boten langsung
tumuju Deli,ananging mandhap riyen wonten ing Singapura rumiyin,kekalihipun
dagang panganan nganti 2 taun. Salajengipun simbah buyut nyabrang nuju Tanah
Deli nyusul paklik ingkang sampun ngumbara langkung riyen. Taun 1904 simbah
buyut pindhah dhateng Perbaungan,Kesultanan Serdang, ing taun menika ugi
simbahipun Soekirman lair, inggih menika mbah Jusuf lair ing desa Tualang.Asal
mulanipun sami ngumbara dhateng Sumatera utawi Tanah Deli menika boten jelas,
kinten-kinten menika kangge ngrubah nasib.
Soekirman
mbangun bali wisma (bebrayan) nalika umur 27 taun, tanggal 14 Maret 1982.
Nalika semanten Soekirman sampun makrya wonten ing USU kanthi jabatan Asisten Dosen pangkatipun Gol II/b ing Fakultas Pertanian USU, Soekirman nggih
nyambi mucal ing STM Pertanian Lubuk Pakam. Garwanipun Soekirman menika
Marliah,bidan ing Puskesmas Pagar Jati, gadhah putra 5. Pendawa Lima,
putranipun Soekirman lan Marliah sampun nate dipunruwat ngagem tata cara adat
Jawa tanggal 14 Maret 2007. Putra kang pembajeng anama Searca Agung Nugraha, Nomer kalih Panji Septocahyo,Ketiga Dimas Triadji, kaping sekawan Dipa Wicaksono,lan ragilipun Prasetyo Feldafing.
Soekirman
lan ibu boten kendhat anggenipun nyukanisesorah supados putra-putranipun njagi
sopan santun dhateng tiyang ingkang langkung sepuh,piwulang agama uga
dipunwucalaken marang putra-putranipun, saliyanipun kluwarga menika uga
mentingaken pirembugan. Budaya ingkang diwulangaken inggih menika unggah-ungguh
,ngajeni tiyang sanes,boten sewiyah-wiyah marang tiyang alit,lan boten pareng
dumeh.
Soekirman
menika uga tumut sanau non-gelarkang ilmunipun saged kangge jawab tantangan
wonten ing masarakat sadina-dinanipun. Kursus ingkang nate dipuntumuti inggih
menika AMDAL,Perencanaan
partisipatif,perencanaan pembangunan,pertanian organic,leadership pedesaan lan
community development. Soekirman langkung remen kaliyan Ilmu Sejarah ,Bahasa
Indonesia utawis IPS.
Kanthi
lembaga menika Soekirman bebas nyukani gagasan-gagasan pembangunan Partisipatif
kangge ngrembakaken Swadaya Masa aka ting padesan. Dherek organisasi menika ugi
dipunlampahi dening Soekirman kangge nambah pengalaman lan idealism kepemimpinan.
Taun 1980 sasampunipun angsal gelar BSc ing babagan pertanian, Soekirman dados
pegawe Negri Sipil , posisinipun dados asisten dosen. Taun 1983 namataken S1
lan golonganipun mindhak dados III/a,lajeng dipunangkat dados dosen Mekanisasi Pertenian. Piyambakipun ugi
nyambi dados konsultan pembangunan pabrik gula ing SUMUT jabatanipun site engineer.Ing njaban kampus sareng
kaliyan anak-anak pecinta alam ngedegaken pakumpulan kangge ngembangaken
swadaya warga masarakatdesa Bintarni ing taun 1980 lan taun 1986 dipungantos
dados Yayasan Bitra Indonesia. Piyambakipun
ugi aktif ing Organisasi tarap nasionalsaengga kepilih dados Presidium WALHI Nasional
1983-1989,pengurus Sekretariat Bina Desa Jakarta 1990-1996.
Garwanipun
Soekirman ingkang keturunan Suku Batak menika ndadosaken Soekirman lan kluwarga
tumut wonten adicara adat Batak,ingkang langkung becik malih piwulang-piwulang
lan budaya jawa ingkang sae saged dipungabungaken kaliyan nilai Sumatera ingkang
dinamis lan ditrepaken ing urip bebrayan.Soekirman menika salah satunggaling
tiyang ingkang aktif wonten ing Pujakesuma, inggih menika organisasi warga Jawa
ingkang ngumbara wonten ing Sumatera.
Soekirman
inggih asring tetuwi ing Kraton Surakarta kangge Silaturahmi lan sinau tradisi
leluhur, dangu-dangu Soekirman langkung remen dhateng budaya gagrak Surakarta
kang nglimputi babagan sejarah estetsi lan filosofi. Usahanipun kangge
mujudaken Propinsi Daerah Istimewa Surakarta ,Soekarmin tumut ngusulaken
Sinuwun Paku Buwana X dados pahlawan Nasional.
Tanggal
16 Mei 2011,dina senen Soekirman lan garwanipun tetuwi ing Yogyakarta,sebanjuripun
tetirah marang asal-usul leluhuripun ing desa Bagelan Purworejo. Soekirman lan
garwanipun pancen keturunan asli Jawa.
Griya
kagunganipun Joyokusumo katelah Ndalem Joyokusuman,Griya kagunganipun Soekirman
uga saged dipunwastani Ndalem Kirmanan. Saderengipun manggen wonten ndalem
menika kluwarga Soekirman kedah purun Lara Lapa Tapa Brata. Innamal usri’usra. Ing
suwalikipun kasusahan mesthi wonten kesenengan. Kangge gadhahi hak milik
mbetahaken wekdal kang dawa. Kayat unen-unen sedikit demi sedikit lama-lama menjadi bukit. Saking tabungan
ingkang boten sepinten menika Pak kirman lan bu Kirman nyelengi nganthi gemi
nastiti. Syukur Alhamdulillah taun
2000 omah kontrakan menika dados hak milik kluwarga Soekirman.
Dinten
minggu tanggal 5 Juni 2011 watara tabuh 14.00 Soekirman ngadani pagelaran wayang purwa kanthi lakom "Wahyu Cakraningrat " . Pengiringipun saking paguyuban Seni Suko Budoyo. Srampungipun pagelaran para niyaga sami rerembagan babagan seluk beluk sejarahipun budaya Jawa.
Jawa punika panggenanipun raos. Mula wonten kang ngarani Jawa Jiwa Kang Kajawi.Budaya abangan condhong marang mistik,olah raos,adat,tradisi,barang-barang kuno,cagar budaya,lan tilaran sejarah.
Menawa ditilik saking perspektif sosio linguistik, nami Soekirman jelasipun asli jawa. Su = Endah, Kirman=Pakaryan. Ancasipun supados kang ngagem asma menika saged nglampahaken pakaryan kanthi ati kang endah lan pungkasanipun pikantuk asil kang endah.
Wonten ing sadinten-dintenipun Soekirman sregep nindakaken syariat wiwit saking rukun Islam , sedayanipun sampun ditindakaken kanthi jangkep lan sampurna.Ananging,Soekirman sakluwarga boten nate nilaraken babagan ritual lan tradisi.
3. Kaluwihan Novel
a. Novel
menika gadhah amanat ,piwulang-piwulang
ingkang sae lan saged dipunpundhut kangge dipuntrepaken wonten ing bebrayan
kaliyan masarakat.
b. Novel
menika basanipun gampil dipunmangertos.
c. Novel
menika ngemot kathah cariyos sejarah Jawa, lan wonten tembang-tembang macapat.
d. Novel
menika ngemot piwulang menawi kita tiyang jawi kedah nglestarikaken budaya Jawi
sanajan kita urip wonten ing luar Jawi.
4. Kekirangan
Novel
Novel menika taksih wonten
tembung-tembung ingkang penulisanipun kirang leres, kayata penulisan “d”
kaliyan “dha” wonten ing tembung :
-
Adine (waca 1) ingkang leres menika adhine,ingkang tegesipun rayinipun.
-
Kadang-kadang (waca 2) ingkang leres Kadhang-kadhang ingkang tegesipun kala-kala, bok menawa sok
-
Lsp.
5. Unsur Intrinsik Novel
Ø Tema : Lakon gesangipun Soekirman
Ø Penokohan dan Perwatakan
No
|
Nama
|
Watak
|
Kadang Tani
|
Rajin
|
|
Soekirman
|
Pinter
, Sregep sinau, seneng cerita sejarah , Pekerja keras, mempunyai tekad yang tinggi,tidak
mudah putus asa,berani mencoba,berani menanggung resiko,mencintai budaya jawa
, menjaga jati diri . suka membantu,seneng sinau tradisi leluhur,sederhana,
amanah , professional, gemi nastiti,Rajin bekerja, Sholeh ,
|
|
Bapake Soekirman : Pak Subardi
|
Tresna
marang Soekirman ,
|
|
Ibune Soekirman : Bu
Isayaah
|
Baik
|
|
Mbah Sajiman
|
Rajin Bekerja, Pekerja Keras, Suka
menabung,premati,
|
|
Mbah Halimah
|
Baik,pekerja
keras,,setia, suka menabung
|
|
Mbah Jusuf
|
Baikpekerja
keras, setia, suka menabung ,
|
|
Mbah Absah
|
Baik,
|
|
Mbah Tuminem
|
Baik,
|
|
Budhe Sanikem
|
Penuh
Kasih sayang,Tulus, Baik ,mencintai sejarah,
|
|
Pakdhe Ngadimin
|
Sederhana,
penuh kasih saying,pekerja keras, Peduli terhadap sesama, mencintai sejarah,
|
|
Mbah Dipowijoyo
|
Pekerja
keras,
|
|
Mbah Sowen
|
Baik
|
|
Marliah = Garwane Soekirman
|
Baik,
suka melestarikan dan mewariskan budaya jawa (unggah-ungguh ,sopan santun
terhadap orang lain) , gemi nastiti,
|
|
Searca Agung Nugraha
|
Rajin
,Pintar ,Menghormati orang lain
|
|
Panji septocahyo
|
Rajin
,Pintar ,Menghormati orang lain
|
|
Dipa wicaksono
|
Rajin
,Pintar ,Menghormati orang lain
|
|
Prasetyo feldafing
|
Rajin
,Pintar ,Menghormati orang lain
|
|
Bapak Erry Nuradi
|
Amanah
,Baik
|
|
Warga
|
Mendukung
Soekirman
|
|
pujakesuma
|
Cinta
budaya jawa
|
|
Masyarakat Batak
|
Peduli
dengan makan leluhur , terbuka dengan suku lain, bisa hidup dengan suku lain
dengan adem ayem
|
|
Buruh jawa
|
Bisa
hidup dengan rukun dengan warga Sumatera,
|
|
Permadi SH,
|
Semangat,
kritis , pemberani,
|
|
Pangrawit
|
Cinta
Budaya Jawa, terampil ,
|
|
Wong-wong desa Pagar Jati
|
Mau
belajar
|
|
Tokoh adat
|
||
Sutrimo Handoyo
|
Agamis
|
|
Bocah cacat
|
Aktif,percaya
diri (buktinya dengan keadaan cacat masih mau bermain di pelataran)
|
|
Simbahe bocah
|
Ora
wani menehi keputusan
|
|
Ibune bocah
|
Pekerja
keras
|
|
Hanafi
|
Suka
membantu
|
|
Pak barori
|
Ramah
|
Ø
Setting
a. Waktu :
Ing wayah esuk
|
Taun 1904
|
||
Pendhak Sore
|
Tahun 1920
|
||
Wayah Soekirman Cilik
|
Tekan saiki
|
||
Ing mangsa katiga
|
Umur 27 taun
|
||
Nalika kekancan karo bocah batak
|
14 Maret 1982
|
||
Nalika sekolah ing SR
|
14 Maret 2007
|
||
Kurang luwih taun 1900
|
Sedina-dinane
|
||
Taun 1902
|
Wiwit kelas V
|
||
Sawise nang SMP
|
Taun 1975
|
||
Taun 1986
|
Wiwit dadi mahasiswa
|
||
Taun 1980
|
Nalika pelatihan
|
||
Dhek semana
|
Sawise entuk gelar BSc
|
||
Tahun1983
|
Pabrik Gula Sumatera
Utara
|
||
1983-1989
|
1990-1996
|
||
2004
|
2005
|
||
Sadurunge manggon ing omah iku
|
2009
|
||
Dina minggu 5 juni 2011 jam 14.00
|
Rampung acara wayang
|
||
Jam 23.00
|
Sawise 15 taun
|
||
7 juni 2011
|
Esuk umun umun
|
||
Pemerintahan Orde Baru
|
2003
|
||
2005
|
b. Latar/Tempat
Sawah
|
Lubuk
|
||
Kali sei ular
|
Tlaga
|
||
Kiwa tengenen desa Tualang
|
Tanjung Cina Semarang
|
||
Desa Tualang , Perbaungan,Serdang
Bedagai,SumUt.
|
Singapura
|
||
Pagar Jati,Lubuk Pakam
|
Tanah Deli
|
||
Sekolah Rakyat Pagar Jati
|
Kesultanan Deli,Medan
|
||
Sawah
|
Kesultanan Serdang
|
||
Kolam pinggir sawah
|
Tlatah Kesawan
|
||
Kutha kecamatan Lubuk Pakam
|
USU
|
||
STM Pertanian Lubuk Pakam
|
Padesan
|
||
Puskemas Pagar Jati
|
Asrama Mahasiswa
|
||
Ing masarakat
|
Rumah sakit
|
||
Surakarta
|
Ing tengah ndalan
|
||
Ndalem kirmanan
|
Garasi
|
||
pelataran
|
Ruang tamu
|
||
Ruang tamu
|
Ruang blajar
|
||
Ruang makan
|
Kamar tidur
|
||
Kamar mandi
|
Perpustakaan
|
||
Pakemon
|
Dataran tinggi karo
|
||
Ing pinggir dalan
|
Ing kono kene
|
||
Gedung Johor Medan
|
Kecamatan Gajahan
|
||
Ngayogyakarta
|
Surakarta
|
||
Purwarejo
|
Hotel Jayakarta
|
||
Masjid
|
Omah keluwarga marlinah
kang cedhak kali bogowonto
|
||
Temanggung jawa tengah
|
|||
c. Swasana
Tentrem
|
Penuh syukur
|
||
wigati
|
Asri
|
||
Sayah
|
Edi peni
|
||
Bingah
|
Aman
|
||
Bebas berpendapat
|
Nyaman
|
||
Semangat
|
Rapi
|
||
Susah
|
Ayem tentrem
|
||
Rekasa
|
Ijo royo royo
|
||
Rame
|
Sigrak
|
||
Kangen
|
Guyub rukun
|
||
Pangerten.
|
Seger
|
||
khusuk
|
d. Alur : Maju Mundur
e. Sudut Pandang : Orang Ketiga
f. Amanat :
a. Sejauh apapun kita pergi , tetap harus
melestarikan dan mempertahankan budaya Asli
b. Menjaga Jatidiri dan budaya, tidak
silau dengan kehidupan modern
c. Bekerja keras, berani mengambil
langkah dan resiko untuk mencapai sebuah cita-cita
d. Tetap menjadi seseorang yang sederhana
walaupun sudah berada pada derajad yang tinggi’
e. Tidak menjadi kacang yang lupa kulitnya
f. Tidak melupakan sejarah dan mengambil
nilai nilai positif dari kehidupan yang lalu
g. Hidup berdampingan dengan suku lain
secara damai dan tentram
h. Mencintai Budaya
i. Menghormati Sesama
6. Manfaat
Novel
Novel menika gadhah kathah sanget
manfaatipun kayata kita sedaya dados langkung mangertos ugi paham menawi tiyang
jawa menika boten angsal ical jawinipun. Cariyos lakon Soekirman ing novel menika saged
dipundadosaken tuladha pripun prenahipun menawi bebrayan , sosialisasi,nggayuh
angen-angen,lsp.
Sakmenika resensi kula babagan Novel "Prau Gethek Nyebrang Jaladri" , wonten ing panulisan menika taksih kathah sanget kekirangan,dadosipun kula nyuwun pambiyantu kanca-kanca supados purun paring Kritik ugi Saranipun. Maturnuwun :)
Matursuwun .... :)
BalasHapusMatur nuwun Mba Riska
Hapussami-sami nggih
Hapussinopsisnya banyak sekali epribadiiiii, ini si bukan sinopsis
BalasHapussemangat meringkas sendiri ya kakak:)
Hapusini masuk ke majas apa ya kak
BalasHapusyang mana ya kak?
Hapusterimakasii
BalasHapussama-sama, semoga bermanfaat yaa
Hapus